Kafkasya’da Karabağ Savaşı sonrası oluşan yeni dengeler, bölge ülkeleri kadar küresel güçlerin de dikkatini çekmeye devam ediyor.
Dün ABD Başkanı Trump, Beyaz Saray’da düzenlenen zirvede, Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev ve Ermenistan Başbakanı Paşinyan ile üçlü bir mutabakata imza atıldığını açıklamıştı.
Orta Doğu uzmanı Mehmet Akif Koç, değerlendirmesinde özellikle Zengezur Koridoru’nun stratejik önemine ve bu hattın bölgesel aktörler ile küresel güçler arasındaki rekabeti nasıl şekillendirdiğine vurgu yaparak Zengezur Koridoru’nun kime yararlı ve kime zararlı olduğuna değindi.
Türkiye’nin Azerbaycan’la birlikte bu süreci yönetmeye çalıştığına, ancak Rusya, İran ve ABD gibi aktörlerin de sahaya inmesiyle oyunun daha karmaşık bir hal aldığına dikkat çeken Koç, şunları yazdı:
‘EN BÜYÜK KAZANIM BU VE MUTLAKA KORUNMALI’
“Zengezur Koridoru ve bölgesel dengeler üzerine birkaç not: Her mesele gibi buna da iyi-kötü diye bakılamaz, olumlu yanları da ters ve riskli tarafları da var; uluslararası siyaset böyledir zaten.
Karabağ’ın geri alınmasından sonra Ermenistan ile barış çok önemliydi, en büyük kazanım bu ve mutlaka korunmalı. Türkiye de tedricen sınırı açıp ilişkileri tamamen normalleştirilmeli Erivan’la artık.”
‘TÜRKİYE İSTİYOR, RUSYA VE İRAN İSTEMİYOR’
“Zengezur’u Türkiye istiyor, Rusya ve İran istemiyor. ABD’nin askeri olarak da bölgeye girişi Tahran ve Moskova’nın tamamen aleyhine, bunu engellemek için farklı arayışlara gireceklerdir.
Paşinyan’a içeride ve Moskova’da tepki büyük, Kremlin destekli bir darbe ihtimali her an var, ABD askeri/politik varlığı biraz da bunu engellemeye yönelik.
35 senedir Moskova bir oldubittiyle statüko yaratmıştı bölgede, Moskova-Erivan-Tahran hattı hem Paşinyan hem Zengezur’la artık anlamını yitirdi.”
‘ABD’YE İKİSİDE MUHTAÇ’
“Tamamen çöp olan diğer şey Minsk Grubu (içinde Rusya ve Fransa aktif) oldu. Son dönemde Türkiye’nin, Afrika ve Suriye’nin ardından Kafkasya’da da Fransa ile bilek güreşine girmesi dikkat çekici
Türkiye bu çözümü ehven-i şer buldu, öncelik bu değildi ama Rusya ve İran’ı orada tek başına dengeleyemez Ankara. Hem Paşinyan’ın iktidarda kalması, hem Karabağ ve Bakü’deki kazanımların korunması için statükonun değişmesi gerekiyordu, böylece değişmiş oldu
“Turan Yolu” diye çocukça sevinenler için “Trump Yolu” biraz şok edici oldu, ama Türkiye de Azerbaycan da bu kazanımı tek başına korumaya muktedir değildi zaten. ABD’ye ikisi de muhtaç, gerçekçi olmakta fayda var
ABD girdiği yerden kolay kolay çıkmaz deniyor, bence çıkar; Taliban’ı 2001’de devirip 2021’de aynı yapıya Afganistan’ı teslim edip çıktı, Irak’tan da birkaç sene sonra İran’a teslim edip çıktı. 99 sene sürmeyecek bu anlaşma, dengeler hızlı değişir”
RUSYA VE İRAN’IN KAYIPLARI
“Rusya için baş ağrısıydı Karabağ, ama ABD’nin gelmesi tamamen sürpriz oldu onlara. Kremlin, Ukrayna’da o kadar meşgul edildi ki Suriye ve Ermenistan-Azerbaycan’ı kaybetti ardarda
Asıl kaybedense, hemen yanıbaşındaki bu stratejik ittifakı engelleyemeyen İran oldu. ABD oradayken İran Azerbaycan’ına da müdahil olacaktır zaman içinde. Ortadoğu’da son iki senedir tamamen gerileyen İran açısından bu cephe de kaybedildi böylece (kısa vadede)
Çin kaybetti vs deniyor ama Çin’in burda zaten bir varlığı yok, olmayan şeyi nasıl kaybetti anlamadım. Çin tesiri şu an aşırı mübalağa edilen, kağıttan kaplan bir şey. Belki 20-30 yıl sonra daha etkili olacak ama şu an Kafkasya’da politik-askeri olarak Pekin yok zaten, biraz ucuz Çin muhibbi propagandasına benziyor bu argüman”
‘TÜRKİYE DENGELEYEBİLECEK GÜÇTE DEĞİL’
“Zaman içinde ABD yavaş yavaş Orta Asya’ya da sarkacak, Çin ve Rusya asıl o zaman orda kaybedecek bence, ama buna daha birkaç yıl var. ABD ilginç bir oyun oynuyor bölgede, riski az ama getirisi çok. Türkiye bu bölgeye tek başına girip Çin-Rusya-Iran üçlüsünü dengeleyebilecek güçte değil, ne ekonomik ne askeri ne politik olarak. Ama ABD’ye güvenip orda ne kadar var olabilir, bunun hesabı kitabının iyi yapılması lazım.”
